Tientallen vogelgeluiden klonken tot in de jaren ’50 van de vorige eeuw in de lucht boven de Nederlandse weidevelden. “Grutto, grutto,” zong de gelijknamige vogel, ooit bekend als ‘koning van de weide’ die zijn eigen naam floot.
Tegenwoordig is het stil boven het groen. Er zijn nauwelijks meer vogels in het boerenland te bekennen. “De afnemende trend van aantallen kievit, grutto, veldleeuwerik en vele andere soorten zet door,” aldus de Vogelbescherming. “Sterker nog: die achteruitgang gaat voor een aantal soorten steeds sneller.”
Nederland telt 27 soorten boerenlandvogels , met kleurrijke namen als graspieper, veldleeuwerik, geelgors, tureluur, grutto, zomertortel en kwartelkoning. Maar er fladderen bijna 70% minder van deze vogels boven de weilanden dan pakweg 30 jaar geleden. Dat betekent dat er vele miljoenen vogels verdwenen zijn uit dit land.
Afname boerenlandvogels dendert door
Neem bijvoorbeeld de zomertortel: met tienduizenden broedparen kwam deze soort vroeger overal in het boerenland voor. Nu resteren er minder dan duizend paren, en niets wijst erop dat de afname is gestopt.
En dat is niet het enige slechte nieuws: de achteruitgang van de boerenlandvogels staat voor een algehele malaise op het gebied van biodiversiteit in het agrarisch gebied. Denk daarbij aan het verdwijnen van bijen en vlinders.
Daarom stuurde Vogelbescherming Nederland onlangs een stevige brief aan demissionair minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Visserij en de Tweede Kamer. Met een voorstel om het beleid van de overheid te wijzigen en nieuwe maatregelen te nemen zodat de boerenlandvogels voor Nederland behouden blijven.
“De zorg hiervoor is niet vrijblijvend,” stelt de Vogelbescherming. “De rijksoverheid draagt de verantwoordelijkheid voor het naleven van internationale verplichtingen die gelden voor het behoud en herstel van de weidevogels en hun leefgebieden.”
Belang van bloemenweides
Waarom holt het aantal boerenlandvogels zo enorm achteruit in Nederland? Het probleem: steeds meer droge velden met kort Engels raaigras. Zo wordt Nederland één groot groen biljartlaken. En daar kunnen vogels, vlinders en andere insecten niet leven.
De oplossing? Teruggaan naar het landschap zoals dat vroeger was. Met weiden waar tal van bloemen groeien die allerlei insecten aantrekken – een lekker hapje voor de boerenlandvogel. Ook kunnen in drassige weilanden vogels met een lange snavel, zoals de grutto, makkelijk wurmpjes uit de grond halen. En tussen als die hoge kruiden zijn er genoeg schuilplaatsen voor kuikens, zodat die minder snel ten prooi vallen aan bijvoorbeeld de vos.
Op sommige plekken in Nederland zijn boeren en vogelbeschermers al aan de slag gegaan om boerenlandvogels een beter thuis te bieden. Maar dat is lang niet voldoende.
Vandaar dat de Vogelbescherming een heel pakket aan maatregelen voorstelt:
Boeren die zich inzetten voor bijvoorbeeld biodiversiteit krijgen meer geld uit het potje van de Europese Unie voor landbouw. Op minimaal 10% van de landbouwgrond per bedrijf komt ruimte voor natuur. Er komen zones die vrij zijn van pesticiden zodat bloemen er weer kunnen groeien. Die bloempjes trekken weer insecten, en dus vogels, aan. Veiligstellen van kerngebieden voor boerenlandvogels.
Er zijn 27 soorten boerenlandvogels. Dit is de veldleeuwerik. Foto: Andy Morffew.
Amstelland: belangrijke kern met boerenlandvogels
De Vogelbescherming richt zich momenteel op vijf grote kernen met boerenlandvogels in Nederland, waaronder het Amstelland, dat op een steenworp van Amsterdam ligt, en PolderPracht op Terschelling.
In het Amstelland ligt bijvoorbeeld al een vogelreservaat , dat als kraamkamer dient voor allerlei vogelsoorten.
Plan is om deze vogelkernen steeds groter te maken en nieuwe gebieden toe te voegen. Zo krijg je in Nederland een lappendeken van bloemrijke weiden, met steeds meer ruimte voor boerenlandvogels. En natuurlijk bijen, vlinders en andere insecten.
Wat kun jij doen om de boerenlandvogels te helpen?
Boerenlandvogels kun je op allerlei manieren helpen. Zelfs het kopen van een pak vogelvriendelijke melk zet al zoden aan de dijk.
Dit zijn vijf tips:
Koop vogelvriendelijke zuivelproducten , zoals melk en yoghurt van de Boeren van Amstel – van gras tot glas op nog geen tien kilometer van Amsterdam. Of weidevogelkaas van het huismerk van Ekoplaza. Doneer 5 euro om 10 vierkante meter aan Rijke Weide te ontwikkelen. Meer mag natuurlijk ook ;-). De Vogelbescherming wil 100.000 vierkante meter weide omvormen tot bloemrijke weilanden, samen met de boeren. Help een handje mee als vrijwilliger bij Landschap Noord-Holland, samen met ruim 7.000 andere vrijwillligers. Je leert veel over boerenlandvogels tijdens een korte cursus. Daarna ga je in de weilanden aan de slag met het plaatsen van rasters over nesten zodat roofdieren de kuikentjes niet kunnen grijpen. Doneer 10 euro of meer aan het Weidevogelfonds van Landschap Noord-Holland. Dit geld gaat bijvoorbeeld naar de aankoop van rasters en pompen met zonnepanelen voor het creëren van drassige weilanden. Boeren die meer natuur op hun bedrijf willen, hebben meer land nodig. Ondersteun de aankoop van milieuvriendelijk beheerd boerenland via het initiatief ‘Aardpeer’ . Dit is opgezet door Triodos, Stichting BD Grondbeheer, Herenboeren NL en Stichting Wij.land. Koop daartoe voor 500 euro, of meer, obligaties bij Stichting BD Grondbeheer. Je ontvangt hierover een jaarlijkse rente van 0,7% bij een looptijd van 5 jaar, of 1,2% rente bij een looptijd van 10 jaar.
Gratis vogelcursus
Wil je meer weten over vogels in Nederland, inclusief de boerenlandvogels? Volg dan deze gratis cursus van de Vogelbescherming. In tien lessen leer je alles over de grutto, ijsvogel, lepelaar, ooievaar, de pijlstaart, tapuit, tureluur en nog veel meer vogels. Met handige tips, filmpjes en ezelsbruggetjes om vogels te leren kijken, hun gezang te herkennen en vooral van vogels te genieten.
